Bloedsomloop

11 De bloedsomloop

Feit 1

Je moet in een afbeelding van bloed de bestanddelen kunnen benoemen.

-        Bloedplasma (+-55%): een lichtgele vloeistof

-        Bloedcellen en bloedplaatjes (+-45%).

-        Rode bloedcellen: ronde schijfjes, in het midden iets dunner dan aan de rand

-        Witte bloedcellen: geen vaste vorm.

-        Bloedplaatjes: delen van uiteengevallen cellen.

Feit 2

Je moet de kenmerken en functies van de bestanddelen van het bloed kunnen noemen.

Bloed (5 à 6 liter): bestaat uit bloedplasma, bloedcellen en bloedplaatjes

Bloedplasma bestaat o.a. uit:

-        water

-        zouten

Bloedplasma vervoert o.a.

-        zuurstof (een klein beetje)

-        voedingsstoffen

-        koolstofdioxide

-        andere afvalstoffen

Bloedplasma speelt een rol bij de bloedstolling

Bloedcellen en bloedplaatjes:

-        rode bloedcellen

         -        cellen zonder celkern

         -        bevatten hemoglobine

         -        functie: vervoeren van zuurstof

-        witte bloedcellen

         -        cellen met celkern

         -        kunnen door de wand van haarvaten heen

         -        functie: vernietigen van ziekteverwekkers (bacteriën)

-        bloedplaatjes

         -        delen van cellen zonder celkern

         -        functie: bloedstolling

Feit 3

Je moet kunnen omschrijven wat bloedarmoede, wat etter en wat trombose is.

-        Bloedarmoede: het bloed bevat te weinig hemoglobine.

         Daardoor kan iemand zich voortdurend moe of duizelig voelen.

         Mogelijke oorzaak: het voedsel bevat te weinig ijzerzouten (voor de vormingvan hemoglobine is ijzer nodig).

-        Etter: dode witte bloedcellen met gedode bacteriën.

-        Trombose: een bloedstolsel binnen een bloedvat.

         Het bloedvat kan hierdoor worden afgesloten.

Feit 4

Je moet in de dubbele bloedsomloop van de mens de kleine en grote bloedsomloop kunnen onderscheiden met hun functies.

-        Dubbele bloedsomloop: per omloop stroomt het bloed twee keer door het hart.

-        Kleine bloedsomloop: hart - longen - hart.

         -        Functie: zuurstof opnemen in het bloed en koolstofdioxide afgeven aan de lucht.

-        Grote bloedsomloop: hart - rest van het lichaam - hart.

         -        Functie: zuurstof en voedingsstoffen afgeven aan de cellen en koolstofdioxide en andere afvalstoffen opnemen in het bloed.

Feit 5

Je moet in een afbeelding van het hart met aansluitende bloedvaten de delen kunnen benoemen.

-        Rechterboezem en rechterkamer: links op de afbeelding.

         -        Bovenste en onderste holle ader: monden uit in de rechterboezem.

         -        Longslagader: aangesloten op rechterkamer.

-        Linkerboezem en linkerkamer: rechts op de afbeelding.

         -        Longaders: monden uit in de linkerboezem.

         -        Aorta: aangesloten op de linkerkamer.

-        Harttussenwand: tussen beide kamers.

-        Hartkleppen: tussen boezems en kamers

-        Halvemaanvormige kleppen: tussen rechterkamer en longslagader en tussen linkerkamer en aorta.

-        Kransslagaders (aftakkingen van de aorta) en kransaders.

Feit 6

Je moet de kenmerken en functies van de delen van een hart kunnen noemen.

-        Rechterboezem:

         -        ontvangt zuurstofarm bloed uit de onderste en bovenste holle ader en voert dit door naar de rechterkamer

         -        weinig gespierde wand

-        Rechterkamer:

         -        pompt zuurstofarm bloed in de longslagader

         -        gespierde wand

-        Linkerboezem:

         -        ontvangt zuurstofrijk bloed uit de longaders en voert dit door naar de linkerkamer

         -        weinig gespierde wand

-        Linkerkamer:

         -        pompt zuurstofrijk bloed in de aorta

         -        zeer gespierde wand

-        Harttussenwand:

         -        scheidt de linker- en rechterharthelft

-        Hartkleppen:

         -        verhinderen het terugstromen van bloed van kamers naar boezems

-        Halvemaanvormige kleppen:

         -        verhinderen het terugstromen van bloed van

                   longslagader en aorta naar de kamers

-        Kransslagaders:

         -        hierdoor stroomt bloed dat rijk is aan zuurstof en voedingsstoffen (o.a. glucose) naar de hartspier

-        Kransaders:

         -        hierdoor stroomt bloed dat rijk is aan koolstofdioxide en andere afvalstoffen weg uit de hartspier

Feit 7

Je moet de werking van het hart kunnen beschrijven.

Fase: Samentrekken van de boezems

-        Stroomrichting van het bloed:

         van boezems naar kamers

-        Hartkleppen:

         open

-        Halvemaanvormige kleppen:

         dicht

Fase: Samentrekken van de kamers

-        Stroomrichting van het bloed:

         van kamers naar longslagader en aorta

-        Hartkleppen:

         dicht

-        Halvemaanvormige kleppen:

         open

Fase: Hartpauze

-        Stroomrichting van het bloed:

         van holle aders en longaders naar boezems (en kamers)

-        Hartkleppen:

         open

-        Halvemaanvormige kleppen:

         dicht

Feit 8

Je moet kunnen omschrijven wat een hartinfarct is en aan kunnen geven hoe je de kans op een hartinfarct kunt verkleinen.

-        Hartinfarct: een kransslagader of een aftakking ervan raakt verstopt.

         -        Een deel van de hartspier krijgt geen zuurstof en voedingsstoffen meer. Hierdoor sterft dit deel van de hartspier af.

-        Een hartinfarct kan worden veroorzaakt door trombose of door aderverkalking.

         -        Bij trombose komt een bloedprop in een kransslagader terecht.

         -        Bij aderverkalking zijn bloedvaten vernauwd door afzetting van cholesterol tegen de binnenwand van de bloedvaten.

-        Je kunt de kans op een hartinfarct verkleinen door een gezonde leefwijze.

         -        Niet te veel vette voedingsmiddelen eten.

         -        Niet roken.

         -        Zorgen voor regelmatige lichaamsbeweging.

Feit 9

Je moet drie typen bloedvaten kunnen benoemen met hun kenmerken en functies.

-        Slagaders:

         -        hierdoor stroomt bloed van het hart weg;

         -        hogere bloeddruk;

         -        dikke, stevige en elastische wand;

         -        "slag" merkbaar, o.a. in de polsen;

         -        meestal diep in het lichaam gelegen;

         -        alleen halvemaanvormige kleppen (aan het begin van longslagader en aorta).

-        Haarvaten:

         -        wand van één cellaag dik;

         -        witte bloedcellen en vocht met zuurstof, voedingsstoffen, koolstofdioxide en andere afvalstoffen kunnen door de wand.

-        Aders:

         -        hierdoor stroomt bloed naar het hart toe;

         -        lage bloeddruk;

         -        dunne wand;

         -        geen "slag" merkbaar;

         -        meestal ondiep in het lichaam gelegen;

         -        op veel plaatsen liggen kleppen, die verhinderen dat het bloed terugstroomt.

Feit 10

Je moet in een afbeelding van het bloedvatenstelsel van de mens slagaders en aders kunnen benoemen.

-        Kleine bloedsomloop: longslagaders - longaders.

-        Grote bloedsomloop: aorta - armslagaders - armaders - halsslagaders - halsaders - leverslagader - leverader - darmslagader - poortader - nierslagaders - nieraders - beenslagaders - beenaders - onderste holle ader - bovenste holle ader.

Feit 11

Je moet van slagaders en aders kunnen aangeven of ze zuurstofrijk of zuurstofarm bloed bevatten en in welke richting het bloed erin stroomt.

- Zuurstofrijk of zuurstofarm bloed

         -        Door slagaders van de kleine bloedsomloop stroomt zuurstofarm bloed.

         -        Door aders van de kleine bloedsomloop stroomt zuurstofrijk bloed.

         -        Door slagaders van de grote bloedsomloop stroomt zuurstofrijk bloed.

         -        Door aders van de grote bloedsomloop (waaronder de poortaders) stroomt zuurstofarm bloed.

-        Stroomrichting van het bloed.

         -        Door alle slagaders stroomt bloed van het hart weg, naar de organen toe.

         -        Door aders stroomt bloed van de organen weg, naar het hart toe.

         -        Door de poortader stroomt bloed van het darmkanaal naar de lever toe.

Feit 12

Je moet in een afbeelding van de nieren en de urinewegen de delen kunnen benoemen.

-        Nier: nierschors, niermerg en nierbekken (van buiten naar binnen).

-        Urineleiders: van de nieren naar de urineblaas.

-        Urineblaas en urinebuis.

Feit 13

Je moet de functies van delen van de nieren en van de urinewegen kunnen noemen.

-        Functie van de nieren: afvalstoffen, overtollig water, overtollige zouten en schadelijke stoffen uit het bloed verwijderen. De verwijderde stoffen samen heten urine.

         -        Nierschors en niermerg: vormen de urine.

         -        Nierbekkens: verzamelen de urine.

-        Functies van de urinewegen.

         -        Urineleiders: voeren de urine af naar de urineblaas.

         -        Urineblaas: hierin wordt de urine tijdelijk opgeslagen.

         -        Urinebuis: voert de urine af uit het lichaam.